Tăng cường liên kết vùng kiểm soát ô nhiễm không khí: Hường tiếp cận tất yếu cho Thủ đô và vùng phụ cận

Ô nhiễm không khí hiện nay không còn là vấn đề mang tính cục bộ của riêng một đô thị hay một địa phương. Với đặc tính dễ lan truyền, chịu tác động mạnh từ điều kiện khí tượng và các nguồn phát thải đa dạng, ô nhiễm không khí đang trở thành thách thức chung của nhiều tỉnh, thành phố, đặc biệt tại khu vực Thủ đô Hà Nội và vùng phụ cận.

Hà Nội chủ động thúc đẩy liên kết vùng trong kiểm soát ô nhiễm

Trong những năm gần đây, chất lượng không khí tại Hà Nội thường xuyên ghi nhận các giai đoạn suy giảm, nhất là vào thời điểm giao mùa. Nhiều đợt ô nhiễm kéo dài, có thời điểm đạt ngưỡng ảnh hưởng đến sức khỏe cộng đồng. Thực tiễn quản lý cho thấy, nguyên nhân không chỉ đến từ các hoạt động kinh tế - xã hội trong nội đô, mà còn chịu tác động đáng kể từ các nguồn phát thải liên tỉnh, liên vùng.

Từ thực tế đó, yêu cầu đặt ra là phải thay đổi cách tiếp cận trong công tác quản lý môi trường không khí. Việc xử lý theo ranh giới hành chính riêng lẻ không còn phù hợp, bởi các chất ô nhiễm không bị giới hạn bởi địa giới. Kiểm soát hiệu quả ô nhiễm không khí đòi hỏi tư duy tổng thể, gắn kết trách nhiệm giữa các địa phương trong cùng không gian phát triển.

Nhận thức rõ yêu cầu đó, thành phố Hà Nội đã chủ động đề xuất tăng cường phối hợp với Bộ Nông nghiệp và Môi trường cùng các tỉnh, thành phố trong vùng Thủ đô như Hải Phòng, Bắc Ninh, Hưng Yên, Phú Thọ, Thái Nguyên, Ninh Bình nhằm triển khai các biện pháp cấp bách trong kiểm soát ô nhiễm không khí. Đây được xem là bước đi quan trọng, thể hiện quyết tâm chuyển từ quản lý môi trường theo địa giới hành chính sang quản trị môi trường theo không gian vùng.

Theo đại diện Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội, việc tăng cường liên kết vùng không chỉ nhằm ứng phó với các đợt ô nhiễm trước mắt, mà còn hướng tới xây dựng cơ chế quản lý lâu dài, bền vững. Trong đó, vai trò điều phối của Bộ Nông nghiệp và Môi trường có ý nghĩa then chốt, bảo đảm sự thống nhất trong xây dựng chính sách, chia sẻ dữ liệu và tổ chức thực hiện giữa các địa phương.

Liên thông dữ liệu – nền tảng cho dự báo và ứng phó hiệu quả

Một trong những nội dung được Hà Nội đặc biệt quan tâm là nâng cao hiệu quả hệ thống quan trắc, giám sát chất lượng không khí. Thành phố đề xuất tăng cường kết nối, chia sẻ dữ liệu quan trắc giữa Hà Nội và các tỉnh lân cận; đồng thời thống nhất phương pháp đánh giá, phân loại chất lượng không khí. Khi dữ liệu được liên thông, cập nhật kịp thời, công tác dự báo, cảnh báo sớm và điều hành ứng phó sẽ có cơ sở khoa học vững chắc hơn.

Cùng với đó, Hà Nội kiến nghị sớm xây dựng và ban hành quy chế phối hợp quản lý chất lượng môi trường không khí liên vùng, liên tỉnh. Đây là cơ sở pháp lý quan trọng nhằm xác định rõ trách nhiệm của từng địa phương, cơ quan trong việc kiểm soát các nguồn phát thải có tính lan truyền cao, bảo đảm sự phối hợp đồng bộ khi xảy ra các tình huống ô nhiễm nghiêm trọng trên diện rộng.

Ở cấp thực thi, thành phố Hà Nội đề nghị các địa phương trong vùng Thủ đô tập trung kiểm soát chặt chẽ các nguồn phát thải chính. Trong lĩnh vực công nghiệp, các cơ sở sản xuất có nguy cơ phát thải lớn như xi măng, nhiệt điện, luyện kim cần được tăng cường giám sát, bảo đảm tuân thủ nghiêm các quy định về bảo vệ môi trường. Hoạt động của các làng nghề, đặc biệt là các cơ sở tái chế, đốt nhiên liệu, cũng cần được quản lý chặt chẽ nhằm hạn chế phát sinh khí thải, bụi mịn.

Kiểm soát chặt các nguồn phát thải chính

Giao thông vận tải tiếp tục là một trong những nguồn phát thải lớn, đòi hỏi sự vào cuộc đồng bộ của các địa phương. Việc phát triển hệ thống giao thông công cộng, khuyến khích sử dụng phương tiện thân thiện với môi trường, từng bước chuyển đổi sang năng lượng sạch không chỉ là nhiệm vụ riêng của Hà Nội, mà cần sự phối hợp của các tỉnh có lưu lượng phương tiện liên tỉnh lớn di chuyển hằng ngày vào Thủ đô.

Bên cạnh đó, các hoạt động xây dựng và sản xuất nông nghiệp cũng được xác định là những nguồn phát thải cần kiểm soát nghiêm. Hà Nội đề nghị tăng cường quản lý bụi tại các công trình xây dựng, yêu cầu thực hiện đầy đủ các biện pháp che chắn, vệ sinh phương tiện vận chuyển vật liệu. Đối với khu vực nông thôn, việc ngăn chặn tình trạng đốt rơm rạ, phụ phẩm nông nghiệp không đúng quy định được coi là giải pháp quan trọng nhằm giảm ô nhiễm trong các giai đoạn cao điểm.

Đáng chú ý, thành phố Hà Nội cũng khuyến khích các cơ sở sản xuất chủ động điều chỉnh kế hoạch hoạt động trong những ngày chất lượng không khí ở mức xấu, nhằm hạn chế phát thải và giảm tác động đến sức khỏe cộng đồng. Cách tiếp cận này thể hiện sự hài hòa giữa mục tiêu phát triển kinh tế và trách nhiệm bảo vệ môi trường.

Một đề xuất mang tính chiến lược khác là kiến nghị thành lập Ban chỉ đạo quốc gia về khắc phục ô nhiễm không khí. Trong bối cảnh ô nhiễm không khí liên quan đến nhiều ngành, nhiều cấp, việc có một đầu mối chỉ đạo thống nhất sẽ góp phần nâng cao hiệu quả phối hợp liên ngành, liên vùng, bảo đảm sự nhất quán trong chỉ đạo, điều hành và xử lý các tình huống phát sinh.

Thực tiễn cho thấy, kiểm soát ô nhiễm không khí chỉ thực sự hiệu quả khi có sự phân định rõ ràng về trách nhiệm, cơ chế phối hợp đủ mạnh và sự tham gia đồng bộ của các cấp, các ngành. Việc thành phố Hà Nội chủ động thúc đẩy liên kết vùng không chỉ thể hiện quyết tâm chính trị trong bảo vệ môi trường sống của Nhân dân, mà còn góp phần định hình cách tiếp cận quản lý môi trường phù hợp với yêu cầu phát triển trong giai đoạn mới.

Khi các địa phương trong vùng Thủ đô cùng chung mục tiêu, chung hành động và có sự điều phối thống nhất từ Trung ương, bài toán ô nhiễm không khí dù phức tạp vẫn có thể từng bước được kiểm soát hiệu quả. Một môi trường không khí trong lành hơn chính là nền tảng quan trọng cho chất lượng sống của người dân và sự phát triển bền vững của Thủ đô Hà Nội và vùng phụ cận.

Thùy Chi