Chùa Non Nước: Điểm đến mang linh khí Thăng Long - Hà Nội

Nơi lưu dấu linh khí khở nguồn cho Thăng Long - Hà Nội

Chùa Non Nước nằm trong quần thể khu di tích Đền Sóc, ở độ cao hơn 110m so với chân núi, thuộc xã Sóc Sơn, Hà Nội. Ngôi chùa tọa lạc chính giữa dãy núi hình vòng cung, tựa như người ngồi trên ngai, hướng nhìn xuống hồ nước xanh biếc và những xóm làng trù phú, tạo nên cảnh sắc vừa hùng vĩ vừa thanh nhã, đậm khí thiêng sông núi Thăng Long.

Theo sách Thiền Uyển Tập Anh và Đại Việt Sử ký toàn thư, vị thiền sư đầu tiên trụ trì nơi đây là Ngô Chân Lưu (933 - 1011), hậu duệ của Ngô Quyền. Năm 971, ông được vua Đinh Tiên Hoàng phong hiệu Khuông Việt Quốc sư, trở thành vị thiền sư đầu tiên trong lịch sử Việt Nam được nhà nước phong tặng danh hiệu Quốc sư Tăng Thống, người kết hợp giữa đạo và đời, khai mở vai trò của Phật giáo trong triều chính.

Theo PGS.TS Trần Lâm Biền, nhà nghiên cứu Di sản văn hóa: "Chùa Non Nước không chỉ là một ngôi cổ tự, mà còn là nơi đánh dấu bước ngoặt của Phật giáo Việt Nam từ chỗ du nhập sang hội nhập và đồng hành cùng dân tộc. Quốc sư Khuông Việt chính là biểu tượng của trí tuệ và nhân cách Phật học Việt".

Lịch sử còn ghi nhận, Quốc sư Khuông Việt cùng Thiền sư Vạn Hạnh đã góp phần quan trọng trong việc đưa Lý Công Uẩn lên ngôi, mở đầu triều đại Lý và thời kỳ hưng thịnh bậc nhất của đất nước. Bởi vậy, chùa Non Nước được xem như "chốn tổ" lưu dấu linh khí khởi nguồn cho Thăng Long - Hà Nội, nơi đạo pháp song hành cùng quốc vận.

Trải qua nhiều biến thiên của lịch sử, ngôi cổ tự từng bị vùi lấp. Đến năm 2000, khi nền chùa cũ được phát hiện, UBND TP. Hà Nội đã chủ trương phục dựng lại ngôi chùa, bằng nguồn công đức của tăng ni, phật tử và nhân dân khắp cả nước.

Từ chân núi Sóc, men theo con đường bậc đá giữa rừng thông xanh, chùa Non Nước hiện ra trong làn sương bảng lảng, một không gian giao hòa giữa đất trời, tĩnh lặng mà linh thiêng. Mỗi viên đá, mỗi cột lim nơi đây đều được dựng lên bằng tâm thành của Phật tử và người dân Hà Nội. Chùa Non Nước không chỉ được tái sinh bằng vật chất, mà bằng chính niềm tin và lòng hướng thiện của muôn người.

Ngôi chùa mới được xây trên nền đất xưa, phía Nam núi Nhà Bia, giữ nguyên cấu trúc 7 gian 2 chái mang phong cách Tiền Lê. Toàn bộ kiến trúc chánh điện có diện tích 260m², cao 14m, được dựng bằng 600m³ gỗ lim quý, 30m³ đá xanh và 30 tấn đồng đúc tượng. Nổi bật là 80 cột gỗ lim trong chính điện, con số kỷ lục, giúp chùa Non Nước được ghi nhận là ngôi chùa có nhiều cột lim nhất Việt Nam.

Bên trong chính điện, pho tượng Đức Phật Thích Ca Mâu Ni bằng đồng liền khối được đặt trang trọng ở trung tâm. Tượng cao 8,4m, nặng 30 tấn (gồm 20 tấn đồng đỏ và 10 tấn đồng đúc liền khối cho đài sen), được thực hiện bởi nghệ nhân Vũ Duy Thuấn tại Ý Yên, Nam Định, một trong những cái nôi của nghề đúc đồng truyền thống Việt Nam. Theo giới chuyên môn, Tượng Phật ở chùa Non Nước là một kỳ công của nghệ thuật đúc đồng Việt Nam đương đại. Công trình này không chỉ tôn vinh nghề thủ công cổ truyền, mà còn mang ý nghĩa tâm linh lớn lao, biểu trưng cho trí tuệ và lòng từ bi lan tỏa từ miền đất Thăng Long.

Điểm du lịch tâm linh hấp dẫn của Thủ đô

Chùa Non Nước nằm trong quần thể Đền Sóc, nơi thờ Thánh Gióng, một trong tứ bất tử của tín ngưỡng dân gian Việt Nam. Theo truyền thuyết, sau khi dẹp giặc Ân, Thánh Gióng đã dừng chân nơi đây, xuống tắm ở hồ Tây, rồi bay về trời từ núi Sóc. Khi ra đi, ngài để lại chiếc roi sắt gãy, cũng chính là dấu tích linh thiêng để dân lập đền thờ.

Với vị trí phong thủy "long chầu hổ phục", chùa Non Nước vừa mang linh khí của đất Thánh Gióng, vừa thấm nhuần tinh thần Phật pháp. Chùa Non Nước là một trong những trung tâm Phật giáo quan trọng ở miền Bắc. Sự hiện diện của Học viện Phật giáo Việt Nam ngay trong quần thể này là minh chứng cho tinh thần nhập thế của đạo Phật, nơi giáo dục, tu học và hoằng pháp kết nối với đời sống đương đại.

Ngày nay, mỗi dịp đầu năm và cuối năm Âm lịch, hàng vạn tăng ni, phật tử và du khách thập phương hành hương về chùa Non Nước, vừa để vãn cảnh, vừa tìm lại sự tĩnh tại trong tâm giữa núi rừng Sóc Sơn. Những mái ngói cong vút hình rồng, những cột lim bóng mịn, tiếng chuông ngân vang giữa mây trời như gọi về hồn xưa Thăng Long, khơi dậy niềm tự hào và lòng thành kính của hậu thế.

Trong chiến lược phát triển du lịch văn hóa tâm linh của Hà Nội, chùa Non Nước giữ vai trò hạt nhân. Đây không chỉ là điểm đến tôn giáo, mà còn là biểu tượng của văn hóa Thăng Long, gắn với truyền thuyết Thánh Gióng, Quốc sư Khuông Việt và quá trình hình thành Học viện Phật giáo Việt Nam. 

Hiện xã Sóc Sơn đang phối hợp các sở, ngành để hoàn thiện hạ tầng, nâng cao chất lượng dịch vụ du lịch, hướng tới biến nơi đây thành trung tâm du lịch tâm linh tiêu biểu của Thủ đô Hà Nội.

"Trong hành trình du lịch Sóc Sơn, Hà Nội, chùa Non Nước luôn là điểm dừng đặc biệt để lại nhiều xúc cảm cho du khách", ông Nguyễn Tiến Đạt, Phó Chủ tịch Hiệp hội Du lịch Hà Nội chia sẻ. Ông Đạt nhận định: "Chùa Non Nước không chỉ là một công trình Phật giáo tiêu biểu mà còn là nơi hội tụ linh khí Thăng Long, nơi kết nối giữa lịch sử, văn hóa và tâm linh. Rất nhiều tour của các doanh nghiệp lữ hành đã chọn Sóc Sơn là điểm kết thúc hành trình trước khi du khách ra sân bay quốc tế Nội Bài, như một khoảnh khắc lắng lại để cảm nhận sâu hơn vẻ đẹp văn hóa Việt Nam. Dưới bóng thông xanh và tiếng chuông chùa ngân vang, du khách thường nói rằng, họ như tìm thấy sự bình an trước khi khép lại chuyến đi. Đó cũng chính là giá trị đặc biệt mà chùa Non Nước mang lại cho du lịch Hà Nội".

Giữa mênh mông núi rừng, chùa Non Nước như một đóa sen khổng lồ vươn mình trong sương sớm, phản chiếu bóng Phật trên mặt hồ tĩnh lặng. Du khách hành hương về đây không chỉ tìm thấy chốn an yên cho tâm hồn, mà còn được chiêm ngưỡng một di sản văn hóa, tôn giáo gắn liền với cội nguồn dân tộc.

Từ đền Sóc, tượng đài Thánh Gióng, đến chùa Non Nước và Học viện Phật giáo Việt Nam, toàn bộ quần thể đã trở thành điểm đến hội tụ cả hồn thiêng sông núi, đạo pháp và lịch sử Thăng Long - Hà Nội. Nơi đây, mỗi viên đá, mỗi nhịp chuông đều như ngân lên nhịp thở của quá khứ, lan tỏa giá trị tinh thần và niềm tự hào dân tộc tới muôn đời sau.

Minh Anh