Công nghiệp văn hóa và sáng tạo: Đòn bẩy mới cho kinh tế Thủ đô

Thiết kế và sáng tạo: Hạt nhân của hệ sinh thái mới

Trong nhiều thập kỷ, văn hóa ở Hà Nội chủ yếu được nhìn nhận dưới góc độ bảo tồn và gìn giữ. Tuy nhiên, bước vào kỷ nguyên phát triển mới, tư duy này đang dịch chuyển rõ rệt. Văn hóa không còn đứng ngoài dòng chảy kinh tế, mà trở thành một trong những động lực tăng trưởng mới, gắn chặt với sáng tạo, thị trường và du lịch.

Theo các chuyên gia tham gia Hội thảo khoa học "Thủ đô Hà Nội trong kỷ nguyên phát triển mới", công nghiệp văn hóa và sáng tạo đang nổi lên như một trụ cột phát triển có khả năng lan tỏa mạnh mẽ. Đây là lĩnh vực kết nối trực tiếp giữa giá trị văn hóa, năng lực sáng tạo của con người và nhu cầu trải nghiệm ngày càng cao của xã hội hiện đại.

PGS.TS. Nguyễn Thị Thu Phương - Viện trưởng Viện Văn hóa, Thể thao và Du lịch Việt Nam, cho rằng việc phát huy tài nguyên văn hóa gắn với định vị thương hiệu Hà Nội trong khu vực Đông Nam Á là yêu cầu cấp thiết. Bà nhấn mạnh, "công nghiệp văn hóa cho phép chuyển hóa các giá trị văn hóa truyền thống thành sản phẩm sáng tạo có giá trị kinh tế, qua đó tạo nên sức hút bền vững cho Thủ đô".

Việc Hà Nội được UNESCO công nhận là Thành phố sáng tạo trong lĩnh vực thiết kế đã mở ra một không gian phát triển mới cho kinh tế văn hóa. Thiết kế không còn giới hạn trong mỹ thuật ứng dụng, mà lan sang kiến trúc, thời trang, truyền thông, không gian công cộng và cả trải nghiệm du lịch.

Theo phân tích trong kỷ yếu hội thảo, thiết kế đóng vai trò hạt nhân trong việc tái cấu trúc các sản phẩm văn hóa, giúp di sản và bản sắc được diễn giải bằng ngôn ngữ đương đại. Khi các không gian di sản trở thành chất liệu cho thiết kế sáng tạo, giá trị văn hóa được làm mới, tiếp cận gần hơn với công chúng trẻ và du khách quốc tế.

PGS.TS. Phạm Duy Đức - Nguyên Viện trưởng Viện Văn hóa và Phát triển, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, nhận định rằng phát triển công nghiệp văn hóa đòi hỏi tư duy quy hoạch tích hợp. Ông cho rằng, "các ngành sáng tạo cần được đặt trong mối quan hệ hữu cơ với không gian đô thị, di sản và đời sống cộng đồng, từ đó tạo nên hệ sinh thái phát triển bền vững".

Âm nhạc, lễ hội và điện ảnh trong dòng chảy du lịch văn hóa

Một điểm nhấn nổi bật của công nghiệp văn hóa Hà Nội trong những năm gần đây là sự gia tăng của các sự kiện âm nhạc, lễ hội và hoạt động điện ảnh gắn với không gian văn hóa đặc trưng. Theo các tham luận, những sản phẩm văn hóa này đang dần trở thành kênh dẫn quan trọng đưa hình ảnh Hà Nội đến với công chúng trong nước và quốc tế.

Âm nhạc và lễ hội mang lại trải nghiệm trực tiếp, tạo cảm xúc mạnh mẽ và khả năng lan tỏa cao. Khi được tổ chức trong các không gian giàu giá trị văn hóa, các sự kiện này góp phần làm sống lại di sản, biến di sản thành không gian tương tác thay vì chỉ là nơi tham quan.

Điện ảnh và truyền thông số cũng được xem là công cụ hiệu quả để kể câu chuyện Hà Nội ra thế giới. Theo kỷ yếu hội thảo, nhiều sản phẩm điện ảnh, truyền thông mang dấu ấn sáng tạo Việt Nam đã góp phần hình thành hình ảnh một Thủ đô vừa cổ kính, vừa năng động, phù hợp với xu hướng du lịch trải nghiệm và cá nhân hóa.

Các phân tích tại hội thảo đều thống nhất rằng công nghiệp văn hóa không chỉ tạo ra giá trị kinh tế, mà còn là công cụ quan trọng để gia tăng sức mạnh mềm quốc gia. Hà Nội, với vai trò là trung tâm chính trị, văn hóa và đối ngoại của cả nước, có lợi thế đặc biệt trong việc phát huy sức mạnh này.

Theo quan điểm được nêu trong kỷ yếu, văn hóa cần trở thành nguồn lực mềm của chính trị và ngoại giao, giúp Hà Nội khẳng định vị thế quốc tế thông qua hình ảnh một Thủ đô thân thiện, sáng tạo và giàu bản sắc. Việc gắn công nghiệp văn hóa với chiến lược phát triển du lịch và đối ngoại được xem là hướng đi phù hợp trong bối cảnh hội nhập sâu rộng.

Một số tham luận nhấn mạnh rằng, trong cạnh tranh toàn cầu giữa các đô thị, sức hút văn hóa và chất lượng trải nghiệm ngày càng trở thành yếu tố quyết định. Khi công nghiệp văn hóa phát triển, Hà Nội sẽ tạo được lợi thế khác biệt so với nhiều thành phố trong khu vực vốn dựa chủ yếu vào tăng trưởng hạ tầng.

Từ tiềm năng đến động lực tăng trưởng mới

Dù có nhiều tiềm năng, các ý kiến tại hội thảo cũng chỉ ra rằng công nghiệp văn hóa của Hà Nội vẫn đang ở giai đoạn hình thành, cần những điều kiện nền tảng để phát triển bền vững. Trước hết là khung chính sách đồng bộ, coi công nghiệp văn hóa là một ngành kinh tế thực thụ trong chiến lược phát triển Thủ đô.

Bên cạnh đó, nguồn nhân lực sáng tạo và không gian sáng tạo được xem là yếu tố quyết định. Hà Nội có lợi thế lớn về đội ngũ trí thức, nghệ sĩ, chuyên gia và lực lượng lao động trẻ, nhưng cần cơ chế khuyến khích sáng tạo, khởi nghiệp văn hóa và liên kết giữa các lĩnh vực.

PGS.TS. Lê Quý Đức - Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, cho rằng công nghiệp văn hóa chỉ thực sự phát triển khi gắn với con người và đời sống đô thị. Ông nhấn mạnh, "sáng tạo văn hóa cần xuất phát từ nền tảng văn hóa Tràng An, từ lối sống, ứng xử và bản sắc của người Hà Nội, để các sản phẩm văn hóa vừa hiện đại vừa có chiều sâu".

Thực tiễn được phản ánh trong kỷ yếu hội thảo cho thấy, công nghiệp văn hóa và sáng tạo đang từng bước chuyển hóa thành một trong những động lực tăng trưởng mới của Hà Nội. Khi thiết kế, nghệ thuật, âm nhạc, điện ảnh và truyền thông được đặt trong cùng một hệ sinh thái phát triển, giá trị kinh tế và giá trị văn hóa có thể cộng hưởng, tạo nên sức bật mới cho Thủ đô.

Trong kỷ nguyên phát triển mới, khi các đô thị cạnh tranh bằng bản sắc và sức hấp dẫn mềm, công nghiệp văn hóa và sáng tạo chính là "đòn bẩy" để Hà Nội phát triển theo chiều sâu, nâng cao vị thế trên bản đồ khu vực và quốc tế, đồng thời gìn giữ được hồn cốt văn hiến nghìn năm.

Minh Anh