Gìn giữ và lan tỏa mạnh mẽ Nghi lễ và trò chơi Kéo co Ngồi tại Đền Trấn Vũ

Nghi lễ và trò chơi Kéo co Ngồi đền Trấn Vũ thể hiện sức mạnh và ý chí đoàn kết của cộng đồng

Đền Trấn Vũ có tên chữ là "Trấn Vũ quán" hay "Hiển linh Trấn Vũ quán". Đền nằm ngay sát phía trong đê sông Hồng thuộc xóm Đìa, thôn Ngọc Trì, xã Thạch Bàn, huyện Gia Lâm, nay là tổ 5 phường Long Biên, thành phố Hà Nội.

Ngoài các di sản văn hóa vật thể, hiện tại đền còn bảo lưu được nhiều di sản văn hóa phi vật thể như lễ hội truyền thống được duy trì tổ chức hằng năm vào ngày 3/3 âm lịch, nghi lễ và trò chơi Kéo co Ngồi đã được công nhận di sản văn hóa phi vật thể quốc gia (năm 2014), di sản văn hóa phi vật thể đại diện nhân loại (năm 2015).

Nghi lễ và trò chơi Kéo co Ngồi đền Trấn Vũ mang đậm bản sắc dân tộc, thể hiện tinh thần đoàn kết, sức mạnh tập thể và ước vọng mưa thuận gió hòa. Dây kéo là sợ song dài luồn qua cột gỗ lim - biểu tượng của sự kết nối giữa trời và đất, giữa âm và dương, giữa con người và thần linh. Đặc biệt, hình thức "ngồi kéo" là nét riêng độc đáo của Trấn Vũ, thế hiện sự hài hòa và tiết chế trong sức mạnh, là biểu tượng của tinh thần cộng đồng gắn kết.

Năm 2015, ngay sau khi Nghi lễ và trò chơi Kéo co ngồi được UNESCO ghi danh Di sản văn hóa phi vật thể đại diện nhân loại, trên cơ sở chỉ đạo của UBND quận Long Biên (trước đây) và nay là UBND phường Long Biên về việc tuân thủ các cam kết và tiêu chí trong Công ước 2003 của UNESCO.

Tiểu ban quản lý di tích đến Trấn Vũ luôn chủ động trong việc quản lý, tổ chức lễ hội định kỳ hằng năm, tổ chức các hoạt động giao lưu trong nước và quốc tế, thường xuyên tổ chức các hoạt động truyền dạy, giáo dục truyền thông cho học sinh các trường trên địa bàn phường và trên địa bàn các phường trong thành phố, đồng thời tổ chức các hoạt động giao lưu, quảng bá rộng rãi di sản trong nước và quốc tế.

Tại hội thảo quốc tế "Một thập kỷ Bảo vệ và phát huy Nghi lễ và trò chơi Kéo co", Trưởng tiểu ban quản lý đền Trấn Vũ Ngô Quang Khải đã có sáng kiến, giải pháp hữu ích được đề xuất, góp phần đưa di sản Nghi lễ và trò chơi Kéo co tiếp tục lan tỏa mạnh mẽ trong đời sống đương đại.

Trong 10 năm qua, Đến Trấn Vũ đã nhiều lần tham gia và tổ chức các hoạt động giao lưu quốc tế ý nghĩa. Năm 2019 và 2025, đội Kéo co Ngồi Trấn Vũ đã có các chuyến giao lưu với đội Kéo co Hàn Quốc - di sản cùng được

UNESCO ghi danh, thể hiện sự tương đồng về văn hóa và tinh thần đoàn kết giữa hai dân tộc. Bên cạnh đó, cộng đồng còn tổ chức giao lưu, trình diễn với các đội kéo co ở Phú Thọ, Lào Cai, Ninh Bình... nhằm kết nối các chủ thể di sản trong nước. Năm 2023, thực hiện chỉ đạo của UBND thành phố Hà Nội, Tiểu ban di tích phối hợp tổ chức thành công Liên hoan trình diễn di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại Nghi lễ và trò chơi Kéo co tại Đền Trấn Vũ, với sự tham gia của hơn 500 nghệ nhân đến từ nhiều tinh, thành phố và đội kéo co Hàn Quốc. Những hoạt động này đã góp phân khăng định cam kết của Việt Nam trong việc bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa sống.

Duy trì Nghi lễ và trò chơi Kéo co Ngồi trong nhịp sống hiện đại

Theo ông Ngô Quang Khải, Trưởng tiểu ban quản lý đền Trấn Vũ cho biết, bên cạnh những thành tựu đạt được, công tác bảo vệ và phát huy di sản hiện nay cũng gặp không ít khó khăn, nhất là trong bối cảnh đô thị hóa diễn ra nhanh chóng. Việc mở rộng hạ tầng và thay đổi cơ cầu dân cư khiến không gian văn hóa làng xã bị thu hẹp, tính cộng đồng và tính kế thừa truyền thống giảm dần. Di tích cũng chịu tác động từ quá trình xây dựng, gây ảnh hưởng đến cảnh quan và không gian tổ chức lễ hội.

Trong nhịp sống đô thị hiện đại, việc duy trì không gian văn hóa, bảo đảm sự tham gia của cộng đồng trở thành yêu cầu cấp thiết để di sản tiếp tục được thực hành. lưu truyền và lan tỏa. Trước thực tiễn đó, Tiểu ban Quản lý di tích và cộng đồng chủ thể đã để xuất một số định hướng trong thời gian tới.

Trước hết, cần tiếp tục tuyên truyền về giá trị di sản văn hóa đến Trấn Vũ, Nghi lễ và trò chơi Kéo co Ngồi đến mọi tầng lớp nhân dân bằng các phương tiện thông tin đại chúng, các hội nghị chuyên đề. Tư liệu hóa di sản bằng nhiều hình thức như: ghi hình, xuất bản sách, số hóa các hình ảnh di sản phục vụ nghiên cứu, sưu tầm và góp phần quảng bá về giá trị di sản. Cần nghiên cứu, bổ sung một số chi tiết trong nghỉ thức kéo co bị mai một.

Bên cạnh đó, Câu lạc bộ Kéo co Ngồi đền Trấn Vũ, chủ thể của di sản văn hóa phi vật thể Kéo co Ngồi sẽ tổ chức các hoạt động truyền dạy di sản văn hóa phi vật thể ở phạm vi trong và ngoài cộng đồng nhắm củng cố, tăng số lượng, chất lượng thực hành di sản văn hóa phi vật thể, bảo đảm di sản văn hóa được duy trì thực hành thường xuyên liên tục, đúng với giá trị, bản chất và chức năng của di sản văn hóa: giảm nguy cơ mai một, thất truyền.

Đồng thời đưa nội dung giáo dục về di sản văn hóa phi vật thể Kéo co ngồi vào trường học để các em học sinh biết, thực hành trong các tiết học thể chất. Trước hết áp dụng đối với trường học của phường Long Biên có thực hành nghi lễ trò chơi kéo co thực địa. Tổ chức các hoạt động tham quan, tìm hiểu di tích và di sản văn hóa phi vật thể đối với học sinh các trường trên địa bàn phường và thành phố Hà Nội.

Hoàn thành dự án đầu tư, tu bổ tôn tạo tổng thể di tích Đến Trấn Vũ - Chùa Cự Linh, tạo không gian văn hóa xứng tầm với giá trị của di sản, tạo điều kiện để tổ chức các hoạt động phát huy giá trị di tích gần với bảo vệ di tích.

Tổ chức các hoạt động quảng bá, phát huy giá trị di tích, tăng cường kết nối với các tour du lịch, với các di tích khác trên địa bàn phường, đặc biệt là hệ thống di tích ven đề sông Hồng tổ chức các hoạt động du lịch cộng đồng, trải nghiệm, thu hút khách tham quan.

Bên cạnh đó, địa phương mong muốn được quan tâm, hỗ trợ về chính sách, kinh phí, đào tạo đội ngũ hướng dẫn viên tại chỗ và có cơ chế đãi ngộ phù hợp cho nghệ nhân, chủ thể di sản - những người trực tiếp duy trì và lan tỏa giá trị di sản đến cộng đồng.

Cuối cùng, cần tăng cường giao lưu, hợp tác quốc tế với các quốc gia cùng có di sản kéo co như Hàn Quốc, Nhật Bản, Campuchia, Philippines, Trung Quốc... qua đó chia sẻ kinh nghiệm, cùng cổ tinh thần đoàn kết, cùng nhau gin giữ giá trị chung của nhân loại.

Mười năm sau khi được UNESCO vinh danh, Nghi lễ và trò chơi Kéo co Ngồi Đến Trấn Vũ vẫn được cộng đồng gìn giữ, thực hành và lan tỏa mạnh mẽ. Di sản ấy không chỉ là niềm tự hào của người dân Long Biên, Hà Nội mà còn là minh chứng sinh động cho tinh thần "di sản sống", nơi cộng đồng là chủ thể - người bào tổn, sáng tạo và truyền tiếp giá trị qua nhiều thế hệ.

Minh Thư