Hà Nội chuyển mình toàn diện trong bảo vệ môi trường và quản lý chất thải đô thị

Từ thủ công đến cơ giới hóa hiện đại: Bước tiến tất yếu

Nhiều năm qua, công tác thu gom rác tại Hà Nội vẫn chủ yếu dựa vào phương thức thủ công, sử dụng xe đẩy tay và thùng chứa tạm bợ. Trong bối cảnh đô thị hóa nhanh, khối lượng rác ngày càng lớn, phương thức này bộc lộ nhiều hạn chế: tốn nhân công, gây ô nhiễm mùi, mất mỹ quan và hiệu quả thấp.

Nhằm khắc phục tình trạng đó, Thành phố đã ban hành kế hoạch và chỉ đạo chuyển đổi toàn diện phương thức thu gom, vận chuyển chất thải rắn sinh hoạt từ thủ công sang cơ giới hóa, hiện đại hóa. Các đơn vị vệ sinh môi trường được trang bị xe cuốn ép rác chuyên dụng, đạt tiêu chuẩn an toàn, hạn chế nước rỉ rác, giảm mùi hôi, đồng thời nâng cao năng suất và tính chuyên nghiệp.

Đáng chú ý, Hà Nội cũng thử nghiệm mô hình xe điện trợ lực "CyanDuck" – thiết bị thu gom nhỏ gọn, thân thiện với môi trường, giúp giảm sức lao động và nâng cao hình ảnh đô thị văn minh. Ông Trần Anh Dũng, Tổng Giám đốc Công ty MAB Việt Nam, cho biết: "Xe trợ lực CyanDuck được tạo ra để trở thành người bạn đồng hành của công nhân môi trường. Nó không chỉ giúp giảm sức lao động mà còn thể hiện bước chuyển đổi số trong công tác vệ sinh đô thị".

Cơ giới hóa không chỉ là thay đổi phương tiện mà còn thay đổi cách làm: từ "nhiều người – nhiều công đoạn" sang "ít người – hiệu quả cao", giúp cải thiện đáng kể diện mạo và vệ sinh đô thị.

Công nghệ và dữ liệu – nền tảng cho quản lý môi trường thông minh

Song song với cơ giới hóa, Hà Nội đang tiên phong ứng dụng công nghệ thông tin, trí tuệ nhân tạo (AI) và Internet vạn vật (IoT) trong giám sát và điều hành công tác vệ sinh môi trường. Việc số hóa dữ liệu, gắn mã định danh cho các tuyến thu gom, phương tiện vận chuyển, bãi tập kết giúp theo dõi chặt chẽ, minh bạch và kịp thời điều phối nhân lực, phương tiện.

Đại diện Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội cho biết, việc ứng dụng công nghệ không chỉ giúp giảm chi phí vận hành mà còn nâng cao tính minh bạch và hiệu quả quản lý. Hiện Sở đang xây dựng hệ thống giám sát môi trường số, có khả năng cập nhật tức thời nồng độ bụi, khí thải, nước thải và lưu lượng rác thải trên toàn thành phố. Dữ liệu này là nền tảng để ra quyết định chính xác, hướng tới mô hình đô thị xanh, thông minh.

Bên cạnh đó, chính quyền Thành phố cũng đẩy mạnh xã hội hóa lĩnh vực môi trường, khuyến khích doanh nghiệp đầu tư công nghệ xử lý rác hiện đại, thúc đẩy hình thành chuỗi giá trị trong quản lý chất thải. Mục tiêu đến năm 2035, Hà Nội sẽ xử lý triệt để ô nhiễm không khí nội đô, hình thành vùng phát thải thấp và hồi sinh các hồ, sông đô thị.

Đến năm 2025, tỉ lệ rác thải sinh hoạt chôn lấp dự kiến giảm xuống dưới 30%, thay thế bằng công nghệ đốt rác phát điện và tái chế. Với khối lượng khoảng 6.500–7.000 tấn rác mỗi ngày, đây là thách thức lớn, nhưng cũng là cơ hội để Hà Nội thể hiện quyết tâm "không đánh đổi môi trường lấy tăng trưởng kinh tế", hướng tới phát triển bền vững.

12 nhóm giải pháp đồng bộ cho mục tiêu đến 2035

Theo ông Nguyễn Xuân Đại, Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội, để đạt được mục tiêu dài hạn, TP. Hà Nội cần xác định 12 nhóm giải pháp tổng thể nhằm bảo vệ môi trường và quản lý tài nguyên hiệu quả, trong đó có 5 nhóm giải pháp trọng tâm:

Thứ nhất, hoàn thiện thể chế và chính sách: Ban hành chương trình, kế hoạch bảo vệ môi trường đến năm 2035; áp dụng công cụ kinh tế như thu phí theo mức độ ô nhiễm.

Thứ hai, đầu tư hạ tầng và công nghệ: Xây dựng nhà máy xử lý nước thải, ứng dụng AI giám sát không khí và nước, cảnh báo thiên tai theo thời gian thực.

Thứ ba, phát triển không gian xanh và năng lượng sạch: Hình thành hành lang xanh ven sông Hồng, mở rộng xe buýt điện, khuyến khích điện mặt trời áp mái.

Thứ tư, thúc đẩy kinh tế tuần hoàn: Triển khai phân loại rác tại nguồn từ năm 2027, xây dựng trung tâm tái chế hiện đại, phát triển vật liệu tái sinh.

Thứ năm, nâng cao nhận thức và huy động cộng đồng: Phát động phong trào "Công dân Thủ đô xanh", gắn tiêu chí bảo vệ môi trường với đánh giá thi đua cấp phường, xã.

Bên cạnh đó, 7 nhóm giải pháp đột phá khác như thiết lập Trung tâm điều hành môi trường số Hà Nội, triển khai vùng phát thải thấp, xây dựng hành lang xanh sông Hồng, tăng trách nhiệm người đứng đầu và minh bạch hóa quản lý tài nguyên, được coi là nền tảng vững chắc để Hà Nội phát triển theo hướng đô thị sinh thái.

Ông Nguyễn Xuân Đại, Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội cho rằng, việc cơ giới hóa thu gom rác, ứng dụng công nghệ và chuyển đổi mô hình quản lý sẽ là bước đột phá, vừa nâng cao năng lực xử lý, vừa giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường tự nhiên.

Liên kết "thu gom rác" với chiến lược phát triển xanh – sạch – đẹp

Cơ giới hóa thu gom rác không phải giải pháp đơn lẻ mà là mắt xích trong chiến lược tổng thể "Hà Nội xanh – sạch – đẹp". Khi rác được thu gom hiệu quả, phân loại tại nguồn và tái chế tối đa, khối lượng chôn lấp giảm đáng kể, qua đó hạn chế phát thải khí nhà kính, giảm ô nhiễm đất, nước và không khí.

Hệ thống quản lý dữ liệu môi trường thông minh giúp cơ quan chức năng giám sát theo thời gian thực, nhanh chóng xử lý sự cố, tối ưu quy trình vận chuyển và xử lý rác.

Theo TS. Hoàng Dương Tùng, Chủ tịch Hội Không khí sạch Việt Nam, để cơ giới hóa mang lại hiệu quả bền vững, cần song hành giữa hạ tầng và thói quen của người dân: Hai nguyên nhân chính cần khắc phục là hạ tầng thu gom, phân loại chưa đồng bộ và thói quen phân loại rác tại nguồn của người dân thay đổi chậm. Khi hai yếu tố này được cải thiện, công nghệ mới thực sự phát huy giá trị. Do vậy, việc đầu tư thiết bị, đổi mới công nghệ phải gắn liền với nâng cao ý thức cộng đồng, hình thành văn hóa sống xanh trong từng hộ dân.

Thách thức và khuyến nghị: Từ chính sách đến hành động

Dù đã đạt nhiều kết quả tích cực, Hà Nội vẫn phải đối mặt với không ít thách thức. Việc triển khai đồng loạt xe cuốn ép, xe điện thu gom tại các xã, phường có đặc thù khác nhau đòi hỏi sự điều phối linh hoạt và nguồn lực lớn.

Chất lượng không khí tại một số khu vực vẫn là vấn đề cần quan tâm, bên cạnh đó việc bảo vệ môi trường các dòng sông như Tô Lịch, Kim Ngưu tiếp tục cần được thực hiện. Mục tiêu giảm tỉ lệ chôn lấp xuống dưới 30% vào năm 2025 cần được thêm đầu tư, phối hợp liên ngành và thay đổi hành vi của người dân.

PGS.TS Nguyễn Văn Sơn, Phó Viện trưởng Viện Sức khỏe nghề nghiệp và Môi trường, Bộ Y tế cho rằng: Đô thị hóa càng nhanh thì áp lực môi trường càng lớn. Nếu không kịp thời đầu tư công nghệ, đồng bộ hóa hạ tầng và nâng cao nhận thức người dân, mọi nỗ lực cơ giới hóa sẽ khó đạt hiệu quả như kỳ vọng.

Để giải quyết các khó khăn, thách thức, các chuyên gia cho rằng, cần thực hiện các giải pháp bao gồm: Bảo đảm nguồn lực đầu tư đồng bộ, phục vụ chuyển đổi phương tiện và công nghệ xử lý; Đào tạo, nâng cao năng lực cho công nhân, đơn vị thu gom và quản lý chất thải; Tăng cường truyền thông, giáo dục cộng đồng, thúc đẩy thói quen phân loại rác, giảm sử dụng nhựa dùng một lần; Kết nối dữ liệu môi trường, tạo hệ thống giám sát thống nhất, phản ứng nhanh với sự cố; Phối hợp chặt chẽ giữa chính quyền – doanh nghiệp – người dân để tạo sức lan tỏa và duy trì kết quả bền vững.

Cơ giới hóa thu gom rác và ứng dụng công nghệ trong quản lý môi trường là bước đi chiến lược, thể hiện tầm nhìn dài hạn của Hà Nội trong xây dựng đô thị xanh, thông minh và nhân văn.

Với sự đồng lòng của chính quyền, doanh nghiệp và người dân, Hà Nội hoàn toàn có thể trở thành hình mẫu trong quản lý chất thải đô thị và phát triển bền vững. Như TS. Hoàng Dương Tùng khẳng định, chỉ khi cả cộng đồng cùng hành động, những đổi mới về công nghệ và chính sách mới phát huy hiệu quả thực chất.

Thùy Chi