OCOP khơi dậy dòng chảy sáng tạo trong làng nghề Chuyên Mỹ

OCOP thúc đẩy đổi mới sáng tạo ở làng nghề chuyên mỹ

Xã Chuyên Mỹ, Hà Nội được thành lập trên cơ sở sáp nhập 5 xã Chuyên Mỹ, Tân Dân, Vân Từ, Phú Yên và Châu Can thuộc huyện Phú Xuyên cũ. Vùng đất này từ lâu được xem là một trong những không gian thủ công đặc sắc ở phía Nam Hà Nội với sự tụ hội của nhiều nghề truyền thống danh tiếng.

Nghề khảm trai sơn mài nơi đây có bề dày hơn một thiên niên kỷ, làng giày da Phú Yên hình thành cách đây gần 100 năm, trong khi các làng mộc và đồ gỗ mỹ nghệ ở Tân Dân được lưu truyền từ đời này sang đời khác. Sự đa dạng nghề tạo nên một cấu trúc kinh tế nông thôn giàu bản sắc và có năng lực nội sinh mạnh mẽ.

Ông Nguyễn Hữu Chi - Chủ tịch UBND xã Chuyên Mỹ cho biết, địa phương đang bước vào giai đoạn phát triển mới khi mô hình chính quyền hai cấp đi vào vận hành, hạ tầng giao thông liên vùng được nâng cấp và các cụm làng nghề ngày càng củng cố vị thế.

"Chuyên Mỹ mang dáng dấp của một trung tâm tiểu thủ công nghiệp lớn ở phía Nam Hà Nội, nơi các nghề truyền thống vận hành trong một hệ sinh thái sản xuất sôi động. Đây là nền tảng quan trọng để chương trình Mỗi xã một sản phẩm phát huy hiệu quả, tạo cú hích nâng chuẩn và định vị thương hiệu cho sản phẩm thủ công" ông Chi cho hay.

Những năm gần đây, OCOP mở ra hướng tiếp cận mới cho các nghệ nhân và cơ sở sản xuất khi yêu cầu khắt khe về chất lượng, quy trình và truy xuất nguồn gốc buộc họ thay đổi tư duy làm nghề. Tại Chuyên Mỹ, tác động ấy thể hiện rõ nhất qua sự chuyển mình của HTX Phú Chuyên, đơn vị có bề dày sản xuất và được xem là điểm tựa của cộng đồng nghệ nhân khảm trai.

Ông Vũ Văn Đình - Giám đốc HTX Phú Chuyên chia sẻ, chương trình OCOP mang đến một môi trường làm nghề hoàn toàn khác. Trước đây, sản phẩm chủ yếu là đồ thờ, bàn ghế và tranh trang trí theo đặt hàng truyền thống. Nay, việc tham gia OCOP khiến HTX phải chuẩn hóa từng công đoạn, từ thiết kế mẫu, chọn nguyên liệu đến hoàn thiện và bao gói.

"Sự chuẩn hóa ấy tạo bước ngoặt về chất lượng lẫn hình ảnh thương hiệu", ông Vũ Văn Đình chia sẻ và cho biết, HTX hiện có 8 sản phẩm được công nhận OCOP. 3 sản phẩm gồm tranh khảm trai "Phù dung Chim trĩ", bình lọ khảm trai và hộp trang sức lưu niệm đã đoạt giải Ba cấp thành phố, trở thành niềm tự hào của làng nghề.

Những sản phẩm này đều được chế tác hoàn toàn thủ công với kỹ thuật khảm và phối màu tinh xảo. Giá trị nghệ thuật toát lên từ từng lớp vỏ trai, lớp sơn, đường cắt ghép. OCOP giúp các nghệ nhân khai thác tốt hơn yếu tố mỹ thuật và văn hóa truyền thống để tạo ra sản phẩm có tính nhận diện cao, phù hợp nhiều phân khúc khách hàng hơn. Theo ông Đình, chương trình hỗ trợ HTX xây dựng hồ sơ tiêu chuẩn, hoàn thiện bao bì và thực hiện truyền thông. Thương hiệu vì thế được định danh rõ ràng hơn, mở đường để sản phẩm tiếp cận thị trường rộng lớn.

Cú hích từ chuẩn hóa OCOP đến thương mại hóa

Sự thay đổi ở Chuyên Mỹ không dừng lại ở nâng chất lượng. Tác động của OCOP được thể hiện rõ qua việc chuyển đổi tư duy tiếp thị và thương mại hóa sản phẩm. Việc đưa sản phẩm lên sàn thương mại điện tử, mở gian hàng trực tuyến, chụp bộ ảnh sản phẩm chuẩn nhận diện và học cách viết nội dung quảng bá khiến các cơ sở sản xuất bước vào một kỷ nguyên kinh doanh mới. Người thợ làng nghề vốn quen không gian xưởng giờ có thể bán sản phẩm tới khách hàng cả nước chỉ bằng vài thao tác.

HTX Phú Chuyên là đơn vị tiên phong ứng dụng thương mại điện tử vào thúc đẩy tiêu thụ. Ông Đình chia sẻ: "Được thành phố hỗ trợ tập huấn marketing số, kỹ năng xây dựng hình ảnh và quản lý gian hàng trực tuyến đã tạo sự thay đổi lớn trong hiệu quả tiếp cận khách hàng. Nhiều sản phẩm được đặt mua từ Bắc vào Nam, thậm chí từ các thị trường nước ngoài, qua mạng xã hội và các sàn thương mại điện tử".

Sự lan tỏa không chỉ đến từ HTX Phú Chuyên. Các làng nghề khác của xã Chuyên Mỹ cũng đang chuyển động mạnh. Làng giày da Phú Yên với truyền thống gần một thế kỷ hiện sản xuất 6 đến 7 triệu đôi giày mỗi năm. Năng lực sản xuất lớn cộng hưởng cùng xu hướng bán hàng đa nền tảng tạo điều kiện để sản phẩm tiếp cận khách hàng đa dạng hơn.

Ông Nguyễn Mạnh Hiếu - Chi hội trưởng Hội Da giày thôn Giẽ Hạ cho biết, mô hình bán hàng trực tuyến đã giúp các cơ sở kinh doanh linh hoạt hơn, đặc biệt trong giai đoạn nhu cầu tiêu dùng thay đổi nhanh.

Không gian sản xuất đồ gỗ Mỹ nghệ Tân Dân cũng chuyển mình khi nhiều hộ gia đình ứng dụng công nghệ trong thiết kế mẫu và giới thiệu sản phẩm, tham gia hội chợ và các chương trình kết nối cung - cầu. Giá trị kinh tế từ nghề mộc được khơi dậy mạnh mẽ khi lực lượng lao động trẻ tham gia nhiều hơn, tiếp cận thị trường tốt hơn.

Ông Nguyễn Hữu Chi cho rằng: "Quá trình chuyển đổi này tạo nền tảng để hình thành chuỗi giá trị làng nghề mới: sản xuất - sáng tạo mẫu - thương mại hóa - du lịch trải nghiệm. Xã đang triển khai quy hoạch khu trưng bày sản phẩm làng nghề và sản phẩm OCOP, đồng thời xây dựng tuyến du lịch trải nghiệm bằng xe điện qua không gian khảm trai sơn mài. Đây là phương án giúp tăng tương tác giữa du khách và nghệ nhân, tạo thêm kênh tiêu thụ sản phẩm".

OCOP mở đường cho tương lai bền vững của làng nghề Chuyên Mỹ

Việc kết nối cộng đồng làng nghề với các sự kiện lớn giúp Chuyên Mỹ tiếp cận nhiều cơ hội mới. Chỉ trong 4 ngày diễn ra Hội chợ sản phẩm làng nghề và nông sản thực phẩm an toàn năm 2025 mới đây, các gian hàng của xã đạt doanh thu khoảng 4 tỷ đồng. Cùng với đó, xã đón Đoàn Hội đồng Thủ công Thế giới và gần 200 đại biểu quốc tế đến thẩm định trong hành trình công nhận làng nghề khảm trai sơn mài Chuyên Mỹ trở thành thành viên Mạng lưới các Thành phố Sáng tạo năm 2025. Những sự kiện này củng cố vị thế Chuyên Mỹ trên bản đồ nghề truyền thống quốc tế, đồng thời tạo sức lan tỏa mạnh cho sản phẩm OCOP.

Theo ông Chi, xã đang chỉ đạo xây dựng các bộ video, website, album ảnh và nâng cấp phòng bảo tàng, không gian trưng bày sản phẩm nghệ nhân. Các điểm khảo sát tại hộ sản xuất có kỹ thuật cao được đưa vào chương trình đón khách. Hoạt động này không chỉ quảng bá sản phẩm mà còn góp phần hình thành tuyến du lịch làng nghề hoàn chỉnh gồm may comple Vân Từ, khảm trai sơn mài Chuyên Mỹ, giày da Phú Yên và đồ gỗ dân dụng Tân Dân. Đây là hướng mở giúp gia tăng giá trị cho sản phẩm OCOP, phát triển kinh tế văn hóa địa phương và tạo thêm việc làm.

Chuyên Mỹ cũng được huyện Phú Xuyên (cũ) lựa chọn triển khai dự án Trung tâm thiết kế, sáng tạo và quảng bá sản phẩm OCOP gắn với du lịch. Dự án hứa hẹn trở thành điểm kết nối giữa nghệ nhân, nhà thiết kế, chuyên gia thị trường và doanh nghiệp phân phối. Khi hoàn thiện, trung tâm sẽ tạo nên một "nhà trưng bày mở" giúp sản phẩm tiếp cận người mua dễ dàng hơn và nâng tầm thương hiệu của làng nghề.

"OCOP là chất xúc tác giúp thế hệ trẻ nhìn nghề truyền thống bằng con mắt mới. Người thợ trẻ có cơ hội tiếp xúc công nghệ, tham gia sáng tạo mẫu mã và thử nghiệm kỹ thuật mới dựa trên nền tảng tinh hoa khảm trai. Tư duy đổi mới ấy là điều cần thiết để làng nghề nghìn năm tuổi duy trì sức sống", ông Vũ Văn Đình tin tưởng.

Tầm nhìn này cũng được chính quyền xã xác định rõ ràng. Trong thời gian tới, xã Chuyên Mỹ tiếp tục tạo điều kiện để các hộ sản xuất mở rộng quy mô, đa dạng hóa kênh bán hàng và xây dựng thương hiệu mạnh hơn. OCOP được xem là khung tiêu chuẩn đồng hành cùng sự phát triển của các làng nghề, thúc đẩy sự kết hợp giữa giá trị truyền thống và tư duy kinh tế hiện đại.

Hành trình đổi mới của làng nghề Chuyên Mỹ cho thấy một thực tế rõ ràng: khi được hỗ trợ đúng hướng, nghề truyền thống có thể bước vào thị trường rộng mở bằng chính sức mạnh nội sinh của mình. OCOP đã trở thành động lực quan trọng để những sản phẩm thủ công mang dấu ấn văn hóa Hà Nội vươn xa hơn, bền vững hơn và lan tỏa giá trị sâu rộng hơn trong đời sống đương đại.

Minh Anh