Hoàn thiện quy hoạch tổng thể Thủ đô với tầm nhìn một thế kỷ

Định hình cấu trúc phát triển mới

Thành ủy Hà Nội đã ban hành Quyết định thành lập Ban Chỉ đạo rà soát, nghiên cứu lập Quy hoạch tổng thể Thủ đô với tầm nhìn 100 năm. Đây được xem là bước khởi động quan trọng nhằm kiến tạo khung phát triển dài hạn, tích hợp tổng thể Quy hoạch Thủ đô Hà Nội thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 và Điều chỉnh Quy hoạch chung Thủ đô Hà Nội đến năm 2045, tầm nhìn năm 2065.

Ban Chỉ đạo gồm 47 thành viên, do Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Thành ủy Hà Nội Nguyễn Duy Ngọc làm Trưởng ban. Cơ quan này chịu trách nhiệm chỉ đạo, tổ chức triển khai rà soát hai quy hoạch chiến lược hiện hữu của Thủ đô, bảo đảm cập nhật các chỉ đạo của Tổng Bí thư; định hướng chiến lược tại Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng; tinh thần Nghị quyết Đại hội Đảng bộ thành phố Hà Nội lần thứ XVIII và các nghị quyết mới của Trung ương. Từ nền tảng đó, Hà Nội sẽ xây dựng Quy hoạch tổng thể Thủ đô với thời hạn dài nhất từ trước đến nay.

Không khí chuẩn bị được đẩy nhanh ngay từ tháng 11. Tại hội nghị công bố quyết định thành lập Ban Chỉ đạo và Tổ giúp việc, Bí thư Thành ủy Hà Nội Nguyễn Duy Ngọc khẳng định phải hoàn thiện hai đồ án quy hoạch hiện hữu một cách đồng bộ, hiện đại và bền vững, tạo nền tảng để xây dựng bản quy hoạch có thể trưng bày, triển lãm như một cam kết dài hạn về tương lai Thủ đô. Bí thư Thành ủy Hà Nội nhấn mạnh mục tiêu hướng tới tầm nhìn trăm năm nhằm khai thác đầy đủ không gian phát triển, các tài nguyên đô thị và giải quyết dứt điểm những tồn tại nhiều năm.

Trong thực tiễn triển khai các đồ án quy hoạch quy mô lớn, nhiều điểm nghẽn đã bộc lộ. Phó Chủ tịch Thường trực UBND TP. Hà Nội Dương Đức Tuấn cho biết, thành phố đang thiếu sự thống nhất trong các giải pháp phát triển mới, nhất là những vấn đề gai góc như ùn tắc giao thông, ngập lụt đô thị, ô nhiễm môi trường, chất lượng không gian xanh và sự phân bố dân cư. Đây là những thách thức mang tính nền tảng đòi hỏi tầm nhìn chiến lược và phương pháp tiếp cận khác.

Nghị quyết Đại hội Đảng bộ TP. Hà Nội lần thứ XVIII đã đặt ra các đột phá quan trọng. Một trong số đó là hoàn thiện mô hình đô thị đa cực, đa trung tâm, lấy tư duy hạ tầng dẫn dắt quy hoạch. Sự thay đổi này mở đường cho việc tái cấu trúc không gian đô thị trung tâm, định hướng mở rộng ranh giới phát triển, bổ sung dân số phục vụ các dự án chiến lược.

Trong số các dự án được xem là động lực mới, sân bay quốc tế Gia Bình (tỉnh Bắc Ninh) được nhận định sẽ đóng vai trò bổ trợ quan trọng cho Cảng hàng không quốc tế Nội Bài, tạo trục liên kết vùng mạnh mẽ hơn và mở ra không gian phát triển toàn diện phía Đông Bắc Thủ đô.

Một trong những dự án mang tính biểu tượng là Đại lộ trục cảnh quan sông Hồng, quy mô khoảng 11.000ha. Đây không chỉ là dự án chỉnh trang và tái thiết đô thị mà còn định hình bản sắc đô thị sông Hồng, tạo bước ngoặt về không gian cảnh quan. Thành phố cũng đang nghiên cứu hình thành khu đô thị thể thao Olympic với tiêu chuẩn quốc tế, đồng thời điều chỉnh các phương án phát triển hệ thống đô thị vệ tinh.

Cùng với đó, quy hoạch ngành quốc gia, chính sách pháp luật mới liên quan đến không gian ngầm, hạ tầng ngầm và các đề án lớn như phát triển đường sắt đô thị đều đặt ra yêu cầu rà soát, cập nhật vào đồ án quy hoạch của Hà Nội.

Kiến tạo nền tảng phát triển cho kỷ nguyên vươn mình

Để đáp ứng yêu cầu chiến lược, giới chuyên môn cho rằng việc điều chỉnh quy hoạch cần bám sát bối cảnh mới, đồng thời tạo độ linh hoạt trong quá trình tổ chức thực hiện. Kiến trúc sư Lê Hoàng Phương - Giám đốc Trung tâm Kiến trúc, Quy hoạch Hà Nội thuộc Viện Quy hoạch đô thị và nông thôn quốc gia nêu rõ, công tác lập và điều chỉnh quy hoạch của Thủ đô phải luôn sẵn sàng cập nhật, vì những thay đổi từ quy hoạch cấp trên hoặc sự biến động của kinh tế - xã hội sẽ diễn ra thường xuyên.

"Mô hình chính quyền địa phương hai cấp đang vận hành tại Hà Nội đặt ra yêu cầu mới đối với công tác lập quy hoạch, bởi mỗi địa bàn có quy mô, diện tích, dân số và mức độ đô thị hóa khác nhau", kiến trúc sư Lê Hoàng Phương khẳng định.

Từ góc nhìn phát triển bền vững, Tiến sĩ, kiến trúc sư Đào Ngọc Nghiêm - Phó Chủ tịch Hội Quy hoạch Phát triển đô thị Việt Nam, cho rằng cấp xã, phường cần được chú trọng trong quy hoạch vì đây là cấp trực tiếp tác động đến đời sống người dân và quản lý không gian đô thị. Ông phân tích: "Hà Nội hiện có 126 đơn vị hành chính cấp xã thay cho 526 đơn vị trước đây nên đặc trưng mỗi địa phương khác nhau đáng kể, đòi hỏi bộ công cụ quản lý mới thể hiện rõ trong quy hoạch".

Ông Đào Ngọc Nghiêm nhấn mạnh, Luật Thủ đô năm 2024 đã tạo động lực phát triển quan trọng, đặc biệt ở những cơ chế đặc thù. Tuy vậy, các quy định dành cho chính quyền địa phương cần được cụ thể hóa hơn, để mỗi quận, huyện, thị xã phát huy bản sắc và giá trị riêng, từ đó góp phần hình thành bản sắc chung của Thủ đô trong giai đoạn phát triển bền vững. Ông cho rằng, thành phố cần tạo điều kiện để cộng đồng cùng tham gia, huy động tiềm năng tri thức của người dân trong quá trình lập quy hoạch.

Những quan điểm này phù hợp với yêu cầu tổng thể của quá trình rà soát và hoàn thiện quy hoạch. Mục tiêu gồm cập nhật đầy đủ các định hướng chiến lược, đồng bộ với quy hoạch quốc gia và quy hoạch vùng; giải quyết triệt để các tồn tại lớn như ngập úng, ùn tắc giao thông, ô nhiễm môi trường; thúc đẩy đầu tư hạ tầng giao thông; bảo đảm nhà ở cho người thu nhập thấp và tái thiết đô thị.

Đồng thời, quy hoạch phải xác định rõ cấu trúc không gian đa trung tâm, hệ thống hành lang phát triển, các vùng sinh thái và khu chức năng đặc thù; khuyến khích ứng dụng khoa học công nghệ, công nghệ thông tin và chuyển đổi số; thúc đẩy phát triển đô thị thông minh. Về mặt đầu tư, thành phố sẽ nghiên cứu cơ chế phù hợp để huy động hiệu quả nguồn lực xã hội, đặc biệt theo hình thức đối tác công tư.

Quy hoạch tổng thể Thủ đô với tầm nhìn 100 năm được xem là cam kết mạnh mẽ của Hà Nội đối với tương lai. Đây không chỉ là bản đồ phát triển mà còn là lời hứa về một đô thị hiện đại, nhân văn, xanh, thông minh và phát triển bền vững.

Trong bối cảnh Hà Nội đang đứng trước những thời cơ lịch sử như các chính sách phân cấp, phân quyền mạnh mẽ hơn, các dự án hạ tầng trọng điểm mang tính vùng, mô hình đô thị đa trung tâm và quá trình chuyển đổi xanh, chuyển đổi số diễn ra sâu rộng, quy hoạch thế kỷ là yêu cầu cần thiết để dẫn dắt mọi nguồn lực.

Việc thành lập Ban Chỉ đạo với sự tham gia của lãnh đạo thành phố, các cơ quan chuyên môn và những nhà khoa học hàng đầu cho thấy Hà Nội đã bước vào giai đoạn chuẩn bị nghiêm túc. Khi quy hoạch hoàn chỉnh, Thủ đô sẽ có một khung phát triển dài hạn, tạo nền tảng để hoạch định chính sách, thu hút đầu tư và hình thành các dự án chiến lược có tầm ảnh hưởng quốc tế.

Tầm nhìn trăm năm không dành cho những bước đi vội vã. Đây là hành trình đòi hỏi sự kiên định, khoa học, đồng thuận và trách nhiệm. Hà Nội đang chuẩn bị cho hành trình ấy với khát vọng lớn và quyết tâm cao, hướng tới một Thủ đô rực sáng giá trị Việt Nam trong thế kỷ XXI.

Minh Anh