Để khởi nghiệp sáng tạo cất cánh

Thể chế đi trước một bước, mở không gian cho sáng tạo

Trong bối cảnh kinh tế tri thức và công nghệ trở thành động lực tăng trưởng chủ đạo, việc kiến tạo môi trường thuận lợi cho khởi nghiệp sáng tạo không còn là lựa chọn mang tính thử nghiệm, mà đã trở thành yêu cầu chiến lược đối với các đô thị lớn. Với Hà Nội, yêu cầu đó càng rõ nét khi Thủ đô vừa là trung tâm chính trị hành chính quốc gia, vừa là nơi hội tụ nguồn nhân lực chất lượng cao, các viện nghiên cứu, trường đại học và cộng đồng doanh nghiệp năng động.

Theo Báo cáo của Thành uỷ Hà Nội về kết quả thực hiện các nhiệm vụ phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, Thành phố xác định rõ tư duy xuyên suốt: thể chế phải đi trước, mở đường cho sáng tạo, thay vì chạy theo để tháo gỡ vướng mắc phát sinh. Đây được coi là "đường băng" đầu tiên và quan trọng nhất để các ý tưởng khởi nghiệp có thể cất cánh an toàn và bền vững.

Một trong những dấu ấn nổi bật của Hà Nội trong năm 2025 là việc ban hành 6 nghị quyết chuyên đề về đổi mới sáng tạo, khởi nghiệp, sandbox chính sách, đầu tư mạo hiểm, sàn giao dịch công nghệ và trung tâm đổi mới sáng tạo. Chuỗi nghị quyết này tạo nên khung pháp lý thống nhất, minh bạch, lần đầu tiên bao quát tương đối đầy đủ các cấu phần của hệ sinh thái đổi mới sáng tạo ở cấp địa phương.

Theo Báo cáo của Thành uỷ Hà Nội, các nghị quyết trên được thiết kế nhằm tháo gỡ trực tiếp những điểm nghẽn kéo dài trong hoạt động nghiên cứu, khởi nghiệp và thương mại hóa kết quả khoa học công nghệ. Tinh thần xuyên suốt là giảm rào cản, mở rộng không gian thử nghiệm và từng bước khắc phục tư duy quản lý nặng về kiểm soát, thiếu linh hoạt.

Hiệu quả ban đầu của cách tiếp cận này được phản ánh qua Chỉ số đổi mới sáng tạo cấp địa phương năm 2025, khi Hà Nội tiếp tục duy trì vị trí dẫn đầu cả nước, đứng đầu 18 trên 52 chỉ số thành phần. Tỷ lệ doanh nghiệp có hoạt động đổi mới sáng tạo đạt 25,2%, cho thấy thể chế đã bắt đầu đi vào thực tiễn sản xuất kinh doanh, tạo nền tảng cho những chuyển động dài hạn của nền kinh tế tri thức.

Định hướng thể chế đó cũng được đặt trong tầm nhìn chỉ đạo xuyên suốt của Thành uỷ Hà Nội. Tại Hội nghị hành động thực hiện Nghị quyết số 57 NQ TW Hà Nội 2026 và ra mắt Mạng lưới đổi mới sáng tạo Thành phố, lãnh đạo Thành uỷ Hà Nội nhấn mạnh yêu cầu tạo chuyển biến thực chất và rõ nét trong phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số.

Phát biểu tại Hội nghị, Nguyễn Duy Ngọc - Bí thư Thành uỷ Hà Nội, khẳng định quyết tâm chính trị rất cao của Trung ương và các địa phương trong việc thực hiện các nhiệm vụ trọng tâm về khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, coi đây là nền tảng then chốt cho phát triển giai đoạn tới.

Theo Bí thư Thành uỷ Hà Nội, đối với Hà Nội, 9 nhiệm vụ trọng tâm đã được xác định bao trùm toàn diện những vấn đề cốt lõi mà Thành phố phải tập trung triển khai trong thời gian tới. Đây đều là những nhiệm vụ khó, đòi hỏi các giải pháp căn cơ, bài bản, có tính đột phá và cần được thực hiện với tinh thần kiên trì, quyết liệt nếu muốn đạt được các mục tiêu đã đề ra.

Nhấn mạnh yêu cầu tạo chuyển biến rõ nét trên ba trụ cột khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, Bí thư Thành uỷ Hà Nội cho rằng mục tiêu cuối cùng của toàn bộ quá trình này là phục vụ tốt hơn cho người dân, doanh nghiệp và toàn xã hội, đồng thời góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và nâng cao chất lượng quản trị đô thị.

Sandbox và đầu tư mạo hiểm mở thêm làn ưu tiên

Một nội dung được Bí thư Thành uỷ Hà Nội đặc biệt nhấn mạnh là vai trò kiến tạo của Nhà nước trong phát triển hệ sinh thái đổi mới sáng tạo. Theo đó, việc Thành phố dành khoảng 4% ngân sách, tương đương hơn 9.000 tỷ đồng, để đầu tư cho các danh mục khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số không nhằm thay thế vai trò của doanh nghiệp hay xã hội.

Ngược lại, khoản đầu tư này thể hiện rõ vai trò Nhà nước kiến tạo và phát triển, trong đó Nhà nước giữ vai trò dẫn dắt, tạo động lực, mở đường và thu hút các nguồn lực ngoài ngân sách cùng tham gia. Cách tiếp cận này giúp hình thành dòng chảy đầu tư bền vững, thay vì trông chờ vào tăng trưởng ngắn hạn từ nguồn vốn ngân sách.

Trên tinh thần đó, Bí thư Thành uỷ Hà Nội yêu cầu các cấp, các ngành phải thay đổi mạnh mẽ tư duy tiếp cận, chuyển từ tư duy quản lý sang tư duy kiến tạo phát triển. Mỗi cơ quan, đơn vị và địa phương cần chủ động xây dựng chương trình hành động cụ thể, xác định rõ nội dung đột phá, sáng tạo mà mình đăng ký thực hiện, gắn với chức năng, nhiệm vụ được giao, có mục tiêu, lộ trình và sản phẩm đầu ra đo đếm được.

Cụ thể hóa tinh thần Nhà nước kiến tạo, Hà Nội đang xây dựng Đề án thí điểm thành lập Quỹ đầu tư mạo hiểm thành phố Hà Nội, đồng thời hoàn thiện cơ chế tổ chức, hoạt động, trách nhiệm giám sát và báo cáo kết quả thực hiện.

Trong bối cảnh thị trường vốn cho startup công nghệ còn nhiều hạn chế, việc hình thành quỹ đầu tư mạo hiểm cấp thành phố mang ý nghĩa tạo vốn mồi và tín hiệu chính sách quan trọng. Khi Nhà nước tham gia với vai trò thiết kế thể chế và dẫn dắt, dòng vốn xã hội và vốn tư nhân có thêm niềm tin để tham gia vào các lĩnh vực rủi ro cao nhưng giàu tiềm năng như công nghệ lõi, đô thị thông minh và kinh tế dữ liệu.

Song song với đó, Hà Nội triển khai sandbox chính sách trong một số lĩnh vực mới, gắn với phát triển đô thị thông minh, hợp tác công tư và đầu tư mạo hiểm công nghệ. Cách làm này cho phép thử nghiệm mô hình, sản phẩm và dịch vụ mới trong khuôn khổ kiểm soát rủi ro, vừa bảo đảm an toàn hệ thống, vừa không làm thui chột động lực sáng tạo.

Bên cạnh thể chế và dòng vốn, Hà Nội chú trọng xây dựng các cấu phần vật chất và tổ chức của hệ sinh thái đổi mới sáng tạo. Trung tâm Dữ liệu Thành phố, mạng lưới Trung tâm Đổi mới sáng tạo, các phòng thí nghiệm AI từng bước được hình thành. Mô hình liên kết Nhà nước, Nhà trường, Doanh nghiệp được triển khai thử nghiệm, tạo kết nối từ đào tạo, nghiên cứu đến sản xuất và thương mại hóa.

Thành phố cũng đang hoàn thiện Sàn giao dịch công nghệ Hà Nội, phát triển mạng lưới tổ chức trung gian, chuyên gia và nhà đầu tư chiến lược, đồng thời tăng cường hợp tác với các trung tâm đổi mới sáng tạo quốc tế như NUS Singapore, Trung tâm Khởi nghiệp Seoul và K City Network. Những kết nối này giúp mở rộng không gian tri thức, nâng cao năng lực nội sinh cho hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo của Thủ đô.

Không gian đổi mới sáng tạo được mở rộng theo hướng gần cộng đồng, với mạng lưới các cơ sở vệ tinh đặt tại nhiều địa điểm khác nhau trong đô thị. Cách tiếp cận này giúp khởi nghiệp sáng tạo trở thành một phần của đời sống kinh tế xã hội, thay vì chỉ tập trung trong các khu vực nghiên cứu khép kín.

Những trụ cột cho giai đoạn bứt phá

Trong bức tranh tổng thể đó, Khu Công nghệ cao Hòa Lạc được xác định là hạt nhân quan trọng của hệ sinh thái đổi mới sáng tạo. Khu này có quy mô 1.586 ha, hạ tầng kỹ thuật khu vực phía Bắc Đại lộ Thăng Long đã được đầu tư đồng bộ với tổng vốn hơn 5.000 tỷ đồng, cùng kế hoạch phủ sóng 5G toàn khu vào năm 2026.

Đến nay, Khu Công nghệ cao Hòa Lạc đã thu hút hơn một trăm dự án với tổng vốn đầu tư lớn, hình thành chuỗi liên kết đào tạo, nghiên cứu và sản xuất với các doanh nghiệp công nghệ hàng đầu. Những liên kết này giúp rút ngắn khoảng cách từ phòng thí nghiệm ra thị trường, tạo điều kiện để các ý tưởng khởi nghiệp nhanh chóng được thương mại hóa.

Việc khởi công tuyến đường sắt Văn Cao Hòa Lạc và triển khai giải phóng mặt bằng khu đất liền kề nhằm mở rộng không gian phát triển tiếp tục củng cố vai trò "đường băng" vật chất cho đổi mới sáng tạo, kết nối trung tâm đô thị với khu vực nghiên cứu và sản xuất công nghệ cao.

Báo cáo của Thành uỷ Hà Nội cũng nhấn mạnh vai trò của dữ liệu và hạ tầng số như một tư liệu sản xuất mới. Việc xây dựng Trung tâm Dữ liệu Thành phố, chiến lược dữ liệu đô thị đến năm 2030 và các nền tảng bản sao số mở ra điều kiện thuận lợi để startup công nghệ tiếp cận dữ liệu chuẩn hóa, phát triển sản phẩm và mở rộng thị trường.

Song hành với đó, Hà Nội xác định phát triển nguồn nhân lực công nghệ cao là nhiệm vụ trọng tâm. Các cơ chế ưu đãi, hỗ trợ thu hút nhân lực công nghệ cao làm việc tại khu công nghệ cao và thúc đẩy đổi mới sáng tạo đang được xây dựng phù hợp với Luật Thủ đô năm 2024, nhằm tạo đội ngũ đủ năng lực làm chủ công nghệ chiến lược và công nghệ lõi.

Từ góc nhìn tổng thể, tinh thần chỉ đạo của Thành uỷ Hà Nội và những nội dung được nêu trong báo cáo cho thấy, việc mở "đường băng" thể chế cho khởi nghiệp sáng tạo là một quá trình chiến lược, được triển khai đồng bộ từ chính sách, dòng vốn, hạ tầng, dữ liệu đến con người. Khi khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số được đặt vào vị trí trung tâm của phát triển, Hà Nội đang từng bước tạo lập môi trường để các ý tưởng sáng tạo đủ điều kiện cất cánh và đủ sức bay xa trong kỷ nguyên kinh tế tri thức.

Minh Anh